| |
วจนัตถะ [คำจำกัดความ] ของรสรูป   |  

พระอาจารย์สัทธัมมโชติกะ ธัมมาจริยะ และอาจารย์วรรณสิทธิ ไวทยะ เสวีรุ.๒๒๒ ได้แสดงความหมายและวจนัตถะของรสรูปไว้ดังต่อไปนี้

รสารมณ์ ได้แก่ รสะ คือ รสต่าง ๆ ที่กระทบกับชิวหาประสาท และทำให้เกิดชิวหาวิญญาณขึ้น รสะที่ปรากฏเป็นอารมณ์ของชิวหาวิญญาณจิตนี้ ชื่อว่า รสารมณ์ ดังมีวจนัตถะแสดงว่า

“รสียติ อสฺสาทียตีติ รโส”แปลความว่า รูปใด อันชิวหาวิญญาณจิตย่อมยินดีพอใจ เพราะเหตุนั้น รูปอันเป็นที่ยินดีพอใจของชิวหาวิญญาณจิตนั้น จึงได้ชื่อว่า รสะ ได้แก่ รสรูป คือ รสารมณ์ ที่เป็นอารมณ์ของชิวหาวิญญาณจิต

บทสรุปของผู้เขียน :

ตามวจนัตถะที่ท่านแสดงไว้แล้วนั้น ย่อมสรุปความหมายได้ดังต่อไปนี้

รสารมณ์ คือ รสต่าง ๆ ที่กระทบกับชิวหาประสาท และทำให้เกิดชิวหาวิญญาณขึ้นนั้น ย่อมเป็นที่ยินดีพอใจของชิวหาวิญญาณจิต หมายความว่า รสารมณ์นี้ย่อมเป็นที่น่ายินดีของชิวหาวิญญาณจิตและชิวหาทวาริกจิตทั้งหลาย เพราะจิตที่จะรับรสารมณ์ได้นั้น ก็ได้แก่ จิตที่เกิดทางชิวหาทวาร ที่เรียกว่า ชิวหาทวาริกจิต หรือ ชิวหาทวารวิถีจิต เท่านั้น ส่วนจิตที่เกิดทางทวารอื่น [ยกเว้นมโนทวาร] ย่อมไม่สามารถรับรู้รสารมณ์นี้ได้เลย ย่อมรับรู้อารมณ์อย่างอื่น มีรูปารมณ์เป็นต้น เพราะฉะนั้น รสารมณ์ จึงได้ชื่อว่า เป็นที่น่ายินดีพอใจของชิวหาวิญญาณจิต

การกล่าวเช่นนี้ เป็นการกล่าวโดยอ้อม เพราะชิวหาวิญณาณจิตนั้น อเหตุกจิต คือ จิตที่ไม่มีเหตุประกอบ ย่อมมีกำลังไม่หนักแน่นไม่มั่นคง และเป็นวิบากจิต คือ จิตที่เกิดขึ้นโดยความเป็นผลที่สำเร็จมาแต่กรรม ซึ่งมีกำลังในการขวนขวายน้อย และเกิดขึ้นทำหน้าที่เพียงชั่วระยะเวลาอันนิดหน่อย ด้วยเหตุปัจจัยที่มีกำลังอ่อน เพราะฉะนั้น จึงเป็นจิตที่มีกำลังอ่อน ไม่มีความขวนขวายหรือจัดแจงให้สิ่งใดเกิดขึ้น แต่เกิดขึ้นตามเหตุปัจจัยเท่านั้น ไม่ได้มีความชื่นชมยินดีหรือคลั่งไคล้ในรสารมณ์นั้นแต่ประการใด


เกี่ยวกับตำราอภิธรรม ออนไลน์ (Disclaimer)
ตำราอภิธรรมออนไลน์ พัฒนาขึ้นโดยความร่วมมือของอภิธรรมมหาวิทยาลัย วัดระฆังฯ วัดญาณเวศกวัน และ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ เพื่อนำเสนอสื่อธรรมสำหรับการศึกษาค้นคว้า โดยได้รับอนุญาต และเอกสารต้นฉบับจากผู้เขียน ดังนี้
(๑) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๒), จิตปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๑, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๒) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๖), เจตสิกปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๒, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๓) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๖๓), รูปปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๖, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
ผู้สนใจศึกษาสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับหนังสือ และหลักสูตรการศึกษาได้ที่ สำนักงานอภิธรรมมหาวิทยาลัยแห่งประเทศไทย วัดระฆังโฆษิตารามวรมหาวิหาร (คณะ ๗) แขวงศิริราช เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร ๐๒ ๔๑๑ ๔๕๔๖, ๑๒ ๔๑๒ ๑๐๘๔, ๐๘๖ ๐๓๘ ๒๙๓๓

  |