| |
อนิฏฐารมณ์ ๒ อย่าง   |  

๑. สภาวอนิฏฐารมณ์ หมายถึง อารมณ์อันไม่น่าปรารถนา อันเป็นไปโดยสภาวะตามเป็นจริง โดยอาศัยปัจจัยเป็นเครื่องตัดสิน คือ วิปากจิตที่รับ มัชฌัตตบุคคล ทวารที่เกิด อารมณ์ที่ปรากฏทางทวารนั้น และในกาลที่เป็นไปโดยปกติ ซึ่งเมื่อใช้วิปากจิตที่รับ มัชฌัตตบุคคล ทวารที่เกิด อารมณ์ที่ปรากฏทางทวารนั้น และกาลเวลาที่เป็นไปโดยปกติเป็นเครื่องตัดสินแล้วก็มีสภาพเป็นไปตรงกันข้ามกับสภาวอิฏฐารมณ์ ดังที่กล่าวแล้วในเรื่องสภาวอิฏฐารมณ์

๒. ปริกัปปอนิฏฐารมณ์ หมายถึง อารมณ์อันไม่น่าปรารถนาที่เป็นไปเฉพาะบุคคล หรือ เฉพาะกาล ซึ่งเมื่อใช้วิปากจิตที่รับ ปณีตบุคคลหรือหีนบุคคล ทวารที่เกิด อารมณ์ที่ปรากฏทางทวารนั้น และกาลเวลาที่ไม่เป็นไปโดยปกติ เป็นเครื่องตัดสินแล้ว มีสภาพเป็นไปตรงกันข้ามกับปริกัปปอิฏฐารมณ์ ดังที่ได้กล่าวในเรื่องปริกัปปอิฏฐารมณ์

ในบรรดาอารมณ์เหล่านี้ สันตีรณจิต แต่ละดวง ย่อมเป็นไปตามสภาพของอารมณ์ที่เป็นไปโดยสภาวะ คือ สภาวอิฏฐารมณ์ หรือ สภาวอนิฏฐารมณ์ เท่านั้น ไม่ได้เป็นไปโดยสภาพของปริกัปปอารมณ์ หมายความว่า เมื่อมีสภาวอิฏฐารมณ์ปรากฏทางทวารใดทวารหนึ่งแล้ว สันตีรณจิตที่เป็นกุศลวิบากก็จะทำหน้าที่ไต่สวนสภาวอิฏฐารมณ์นั้น เมื่อมีสภาวอนิฏฐารมณ์ปรากฏทางทวารใดทวารหนึ่งแล้ว อุเบกขาสันตีรณอกุศลวิปากจิต ก็จะเกิดขึ้นไต่สวนสภาวอนิฏฐารมณ์นั้น ฉะนั้น สันตีรณจิตที่เป็นอกุศลวิบาก ย่อมไม่ทำการไต่สวนสภาวอิฏฐารมณ์ และสันตีรณจิตที่เป็นกุศลวิบากก็ย่อมไม่ทำการไต่สวนสภาวอนิฏฐารมณ์ เช่นเดียวกัน


เกี่ยวกับตำราอภิธรรม ออนไลน์ (Disclaimer)
ตำราอภิธรรมออนไลน์ พัฒนาขึ้นโดยความร่วมมือของอภิธรรมมหาวิทยาลัย วัดระฆังฯ วัดญาณเวศกวัน และ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ เพื่อนำเสนอสื่อธรรมสำหรับการศึกษาค้นคว้า โดยได้รับอนุญาต และเอกสารต้นฉบับจากผู้เขียน ดังนี้
(๑) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๒), จิตปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๑, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๒) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๖), เจตสิกปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๒, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๓) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๖๓), รูปปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๖, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
ผู้สนใจศึกษาสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับหนังสือ และหลักสูตรการศึกษาได้ที่ สำนักงานอภิธรรมมหาวิทยาลัยแห่งประเทศไทย วัดระฆังโฆษิตารามวรมหาวิหาร (คณะ ๗) แขวงศิริราช เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร ๐๒ ๔๑๑ ๔๕๔๖, ๑๒ ๔๑๒ ๑๐๘๔, ๐๘๖ ๐๓๘ ๒๙๓๓

  |