| |
ปีติ ๕ อย่าง   |  

สภาพของปีติเจตสิกที่ประกอบในจิตทั้งหลาย ย่อมมีสภาพเป็นไปในอาการ ๕ อย่าง อย่างใดอย่างหนึ่ง ตามแต่สภาพความประณีตของจิต ดังนี้

๑. ขุททกาปีติ หมายถึง ความปลาบปลื้มใจเกิดอาการซู่ซ่าที่มีสภาพทำให้ขนในร่างกาย เกิดอาการลุกชูชันได้

๒. ขณิกาปีติ หมายถึง ความปลาบปลื้มใจที่มีสภาพผุดขึ้นเป็นขณะ ๆ เหมือนสายฟ้าแลบและเกิดขึ้นได้บ่อย ๆ ครั้ง

๓. โอกกันติกาปีติ หมายถึง ความปลาบปลื้มใจ ที่มีสภาพซึมซาบไปทั่วร่างกาย ถึงกับทำให้ร่างกายไหวโยกโคลงเคลงไปมาได้

๔. อุพเพงคาปีติ หมายถึง ความปลาบปลื้มใจ ที่มีสภาพทำให้เกิดอาการเบา จนสามารถทำให้ตัวลอยขึ้นไปในอากาศได้ หรือลอยลงจากเบื้องบนสู่ภาคพื้นได้ เช่น พระวักกลิเถระ ที่น้อมกายถวายบังคมพระพุทธเจ้า ลอยตัวลงมาจากภูเขาคิชฌกูฏ เพราะเกิดความปีติยินดีที่พระพุทธเจ้าตรัสเรียกหา เมื่อขณะที่ลอยตัวลงมาใกล้จะถึงภาคพื้นแล้ว ก็ข่มปีติไว้ได้ และพิจารณาปีติที่ดับไปแล้ว โดยความเป็นไตรลักษณ์ เมื่อเท้าถึงพื้นดินก็ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์ ดังนี้เป็นตัวอย่าง

๕. ผรณาปีติ หมายถึง ความปลาบปลื้มใจที่มีสภาพเอิบอาบซาบซ่านไปทั่วร่างกาย เหมือนสูบที่เติมลมย่อมผ่ายลมให้เข้าไปสู่วัตถุรับลมนั้นโดยลำดับจนแน่นเต่งตึง หรือเหมือนหลืบแห่งภูเขาที่ห้วงน้ำใหญ่ไหลเข้าไปซึมซาบจนเต็มเปี่ยม [ถ้ำใต้ภูเขาที่อยู่ติดแม่น้ำหรือทะเล เมื่อน้ำขึ้นมาแล้วก็จะไหลซึมซาบเข้าไปทั่วทุกช่องของถ้ำนั้น จนเต็มเปี่ยมโดยไม่ปล่อยให้มีช่องอากาศว่างอยู่เลย]

ปีติที่เป็นองค์ฌานนี้ ได้แก่ ผรณาปีติ ส่วนปีติ ๔ อย่างข้างต้นนั้น ยังไม่นับว่าเป็นองค์ฌาน เพราะยังมีสภาพหยาบและมีกำลังน้อยอยู่


เกี่ยวกับตำราอภิธรรม ออนไลน์ (Disclaimer)
ตำราอภิธรรมออนไลน์ พัฒนาขึ้นโดยความร่วมมือของอภิธรรมมหาวิทยาลัย วัดระฆังฯ วัดญาณเวศกวัน และ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ เพื่อนำเสนอสื่อธรรมสำหรับการศึกษาค้นคว้า โดยได้รับอนุญาต และเอกสารต้นฉบับจากผู้เขียน ดังนี้
(๑) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๒), จิตปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๑, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๒) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๖), เจตสิกปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๒, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๓) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๖๓), รูปปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๖, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
ผู้สนใจศึกษาสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับหนังสือ และหลักสูตรการศึกษาได้ที่ สำนักงานอภิธรรมมหาวิทยาลัยแห่งประเทศไทย วัดระฆังโฆษิตารามวรมหาวิหาร (คณะ ๗) แขวงศิริราช เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร ๐๒ ๔๑๑ ๔๕๔๖, ๑๒ ๔๑๒ ๑๐๘๔, ๐๘๖ ๐๓๘ ๒๙๓๓

  |