| |
ความต่างกันระหว่างโสมนัสกับอุเบกขา   |  

อกุศลโสมนัส ย่อมให้ได้รับผลชั่วมากกว่า เป็นบาปหนักกว่าอกุศลที่เป็นอุเบกขา เพราะผู้ที่ทำอกุศลด้วยความโสมนัสยินดีนั้น เป็นการกระทำด้วยเจตนาที่แรงกล้า ทำด้วยความเต็มใจ แม้จะทำหน้าตาเฉยเมย เคร่งครึม หรือโหดเหี้ยมก็ตาม แต่ในเวลาก่อนทำก็ดี หลังทำแล้วก็ดี มักจะมีความชื่นชมยินดีในการกระทำนั้น ๆ ของตน ด้วยอำนาจแห่งอกุศลเจตนาที่มีกำลังแรงกล้าและตั้งใจทำอย่างเต็มที่นั้น จึงทำให้ผลที่ได้รับมีความหนักหน่วงและมากมายตามไปด้วย ยิ่งทำกับบุคคลผู้มีคุณ หรือสิ่งที่เคารพบูชาด้วยแล้ว กำลังของอกุศลนั้น ก็จะยิ่งรุนแรงเพิ่มพูนทวีขึ้นไปอีกหลายเท่า ดังจะเห็นว่า บุคคลบางคน หรือสัตว์บางตัว ที่เกิดมาแล้ว มีแต่ความทุกข์ ความทรมาน ไม่มีสิ้นสุด จนตลอดชีวิตก็มี เพราะอำนาจของเจตนาที่เป็นอกุศลกรรมเก่ารุนแรงนั่นเอง

กุศลโสมนัส ย่อมได้รับผลดีมากกว่า เป็นบุญเป็นกุศลมากกว่ากุศลที่เป็นอุเบกขา เพราะผู้ที่ทำกุศลด้วยความโสมนัสยินดีนั้น เป็นผู้ที่กระทำด้วยเจตนาที่แรงกล้า ทำด้วยความเต็มใจ ด้วยอำนาจแห่งกุศลเจตนาที่มีกำลังแรงกล้าและตั้งใจทำอย่างเต็มที่นั้น จึงทำให้ผลที่ได้รับมีความหนักหน่วงและมากมายตามไปด้วย ยิ่งทำกับบุคคลผู้มีคุณ หรือสิ่งที่เคารพบูชาด้วยแล้ว กำลังของกุศลเจตนานั้น จะยิ่งรุนแรงเพิ่มพูนทวีขึ้นไปอีกหลายเท่า ฉะนั้น จึงทำให้บุคคลบางคนที่เกิดมา แม้ไม่ค่อยได้ทำมาหากิน ไม่ค่อยได้ขวนขวายในการประกอบอาชีพการงานอะไรมากนัก แต่ก็มีโภคทรัพย์ใช้สอยอย่างสุขสบาย บริบูรณ์ด้วยยศถาบรรดาศักดิ์ มีคนรักเคารพนับถืออย่างล้นหลาม ทั้งนี้ เป็นเพราะอำนาจแห่งกุศลเจตนาที่รุนแรงนั่นเอง

อกุศลอุเบกขา ย่อมได้รับผลชั่วน้อยกว่า เป็นบาปน้อยกว่าอกุศลที่เป็นโสมนัส เพราะการทำอกุศลด้วยอุเบกขานั้น เป็นการกระทำด้วยความจำใจ หรือมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อการกระทำนั้นน้อยกว่าการกระทำด้วยโสมนัส อาจกระทำเพราะความจำเป็นบางอย่าง หรือถูกบีบคั้นจากเหตุปัจจัยบางอย่าง ทำให้ต้องฝืนทำอกุศลนั้นลงไป การกระทำจึงขาดความตั้งใจที่หนักหน่วง ทั้งก่อนทำก็ไม่ได้ตั้งใจและหลังทำเสร็จแล้วก็ไม่ได้มีความชื่นชมยินดีในการกระทำนั้น ด้วยเหตุนี้ ผลที่ได้รับจึงไม่หนักหน่วงเหมือนกับผลของอกุศลกรรมที่ทำด้วยความโสมนัสยินดี

กุศลอุเบกขา ย่อมได้รับผลดีน้อยกว่า เป็นบุญน้อยกว่ากุศลที่เป็นโสมนัส เพราะการทำกุศลด้วยอุเบกขา เป็นการกระทำด้วยความจำใจ หรือมีศรัทธาต่อการกระทำนั้นน้อยกว่าการกระทำด้วยโสมนัส อาจกระทำเพราะความจำเป็นบางอย่าง หรือสถานการณ์บีบบังคับให้ต้องฝืนใจทำกุศลนั้นลงไป การกระทำจึงขาดความตั้งใจที่หนักหน่วง ทั้งก่อนทำก็ไม่ได้ตั้งใจ ขณะทำก็ไม่ได้เต็มใจ และหลังทำเสร็จแล้วก็ไม่ได้มีความชื่นชมยินดีในการกระทำนั้น ด้วยเหตุนี้ ผลที่ได้รับจึงไม่หนักหน่วงเหมือนกับผลของกุศลกรรมที่ทำด้วยความโสมนัสยินดี


เกี่ยวกับตำราอภิธรรม ออนไลน์ (Disclaimer)
ตำราอภิธรรมออนไลน์ พัฒนาขึ้นโดยความร่วมมือของอภิธรรมมหาวิทยาลัย วัดระฆังฯ วัดญาณเวศกวัน และ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ เพื่อนำเสนอสื่อธรรมสำหรับการศึกษาค้นคว้า โดยได้รับอนุญาต และเอกสารต้นฉบับจากผู้เขียน ดังนี้
(๑) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๒), จิตปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๑, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๒) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๖), เจตสิกปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๒, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๓) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๖๓), รูปปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๖, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
ผู้สนใจศึกษาสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับหนังสือ และหลักสูตรการศึกษาได้ที่ สำนักงานอภิธรรมมหาวิทยาลัยแห่งประเทศไทย วัดระฆังโฆษิตารามวรมหาวิหาร (คณะ ๗) แขวงศิริราช เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร ๐๒ ๔๑๑ ๔๕๔๖, ๑๒ ๔๑๒ ๑๐๘๔, ๐๘๖ ๐๓๘ ๒๙๓๓

  |