ไปยังหน้า : |
ในคัมภีร์ในพระไตรปิฎก ชั้นอรรถกถาและฎีกาได้แสดงไวพจน์ของโยนิโสมนสิการว่า
๑. อุบายมนสิการ คิดหรือพิจารณาโดยอุบายวิธีตามแนวทางแห่งสัจจะ ๒ อย่าง สมมติสัจจะ และอริยสัจจะ
๒. ปถมนสิการ คิดให้ถูกทางต่อเนื่องเป็นลำดับ
๓. การณมนสิการ คิดอย่างมีเหตุผล สืบค้นตามแนวความสัมพันธ์แห่งเหตุปัจจัย
๔. อุปปาทกมนสิการ คิดพิจารณาให้เกิดกุศลธรรม
สรุปสั้น ๆ ว่า คิดถูกวิธี คิดมีระเบียบ คิดมีเหตุผล คิดปลุกเร้ากุศล
โยนิโสมนสิการนี้เป็นองค์ประกอบของความเป็นพระอริยบุคคลชั้นแรก เรียกว่า “โสตาปัตติยังคะ”