| |
นิมิต ๓   |  

นิมิต หมายถึง เครื่องหมายของสิ่งต่าง ๆ ที่ใช้กำหนดพิจารณารับรู้ ในที่นี้ หมายเอาเครื่องหมายของอารมณ์ที่ใช้กำหนดในการเจริญสมถภาวนาหรือวิปัสสนาภาวนา มี ๓ อย่าง คือ

๑. บริกรรมนิมิต หมายถึง นิมิตที่ใช้ในการบริกรรมเริ่มต้น โดยการเพ่งบริกรรมทางทวารต่าง ๆ ตามสมควรแก่สภาพของนิมิตนั้น เช่น กสิณและอสุภะต้องเพ่งบริกรรมด้วยตาดู ปากว่า ใจนึก อนุสติ ต้องเพ่งบริกรรมด้วยปากว่า ใจนึก ดังนี้เป็นต้น หรือนึกหน่วงเอานิมิตนั้นให้มาปรากฏที่ใจ เช่น อรูปกรรมฐาน ๔ เป็นต้น เพื่อให้นิมิตนั้นปรากฏทางใจต่อไป นิมิตนี้ย่อมปรากฏขึ้นในขณะแห่งบริกรรมภาวนาและขณิกสมาธิ

๒. อุคคหนิมิต หมายถึง นิมิตติดตา หลังจากพระโยคีบุคคลหมั่นเพ่งบริกรรมในบริกรรมนิมิตนั้นไปโดยไม่ยอมละความพยายาม นิมิตนั้นเริ่มปรากฏชัดทางใจ แม้จะหลับตาหรือลืมตา นิมิตนั้นก็ยังปรากฏชัดอยู่ในใจ เหมือนกับลืมตาเพ่งดูอยู่นั่นเอง เรียกว่า นิมิตขึ้นใจหรือนิมิตติดตา และเป็นนิมิตที่มีสภาพผ่องใสขึ้นกว่าของเดิม นิมิตนี้ย่อมปรากฏขึ้นในขณะแห่งบริกรรมภาวนาและขณิกสมาธิ

๓. ปฏิภาคนิมิต หมายถึง นิมิตที่เพิกใจจากอารมณ์ที่ใช้เพ่งบริกรรมออกเสีย หมายความว่า ไม่ต้องทำการเพ่งบริกรรมในนิมิตนั้นอีกต่อไป เพราะนิมิตนั้นได้ปรากฏติดแนบแน่นอยู่ที่ใจแล้ว และมีสภาพผ่องใสเปล่งปลั่งต่างจากสภาพนิมิตเดิมโดยสิ้นเชิง ทั้งสามารถที่จะทำการย่อและขยายได้ตามที่ต้องการ เรียกว่า นิมิตเทียบเคียง [กับของจริง] นิมิตนี้ย่อมปรากฏขึ้นในขณะแห่งอุปจารภาวนาและอุปจารสมาธิ จนถึงอัปปภาวนาและอัปปนาสมาธิโดยลำดับ


เกี่ยวกับตำราอภิธรรม ออนไลน์ (Disclaimer)
ตำราอภิธรรมออนไลน์ พัฒนาขึ้นโดยความร่วมมือของอภิธรรมมหาวิทยาลัย วัดระฆังฯ วัดญาณเวศกวัน และ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ เพื่อนำเสนอสื่อธรรมสำหรับการศึกษาค้นคว้า โดยได้รับอนุญาต และเอกสารต้นฉบับจากผู้เขียน ดังนี้
(๑) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๒), จิตปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๑, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๒) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๖), เจตสิกปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๒, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๓) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๖๓), รูปปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๖, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
ผู้สนใจศึกษาสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับหนังสือ และหลักสูตรการศึกษาได้ที่ สำนักงานอภิธรรมมหาวิทยาลัยแห่งประเทศไทย วัดระฆังโฆษิตารามวรมหาวิหาร (คณะ ๗) แขวงศิริราช เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร ๐๒ ๔๑๑ ๔๕๔๖, ๑๒ ๔๑๒ ๑๐๘๔, ๐๘๖ ๐๓๘ ๒๙๓๓

  |